Hoe eenvoudig of complex ook, elke film vertelt een verhaal op een bepaalde manier (narratief) en toont dat verhaal visueel en auditief op een bepaalde manier (stilistisch). We halen deze fundamenten uit elkaar en bouwen vervolgens aan de hand van 12 mogelijke sessies een gefundeerde basis beeldgeletterdheid met behulp van aantrekkelijk beeldmateriaal uit 13 decennia filmgeschiedenis.
Een sessie neemt in principe 2 uur in beslag. Eerst brengen we het theoretisch kader en de belangrijkste begrippen aan, daarna gaan we eventueel wat interactiever met de groep aan de slag met behulp van heel wat extra fragmenten.
Narratief
Basiscomponenten
In elk filmverhaal kunnen we op zoek gaan naar de bouwstenen die de plot ondersteunen. Maar over welke bouwstenen gaat het precies? Wat zijn hun kenmerken? En wat als ze ontbreken?
Je leert het belang van de typisch filmische kenmerken van begrippen zoals protagonist, dramatisch doel, conflict, risico en time lock kennen. Daarnaast leer je deze destilleren en analyseren binnen eigen gekozen en/of opgelegde films.
Setting
Hoe bepaald of onbepaald ook, elk filmverhaal speelt zich ergens af. Daarmee verwijzen we in eeste instantie natuurlijk naar een bepaalde locatie, maar daarnaast ook naar een tijdstip of een tijdsperiode en een sociale of maatschappelijke context. Welke rol kan zo’n setting spelen binnen het grotere verhaal?
Je leert filmische kenmerken van begrippen zals locatie, periode, tijdstip, tijdsduur, sociale context en wetten van de wereld kennen. Daarnaast leer je binnen eigen gekozen en/of opgelegde films de setting van het verhaal analyseren op verschillende verhaalniveaus.
Opening
You never have a second chance to make a first impression. De start van een film is van het allergrootste belang. Hoe laat een filmmaker zijn kijker kennismaken met de verhaalwereld en waarom doet hij dat op een bepaalde manier? Maar meer nog: wanneer start een film eigenlijk?
Na deze sessie ken je de functie, het belang en de kenmerken van studiologos, opening credits en openingsscènes en kun je deze begrippen bespreken binnen eigen gekozen en/of opgelegde films.
Verhaalstructuur
Uiteraard vormen de meeste filmverhalen een mooi aaneensluitend geheel, maar dat geheel is meestal opgebouwd uit kleinere structuur-elementen met specifieke kenmerken. Welke elementen zijn dat? En moeten ze wel degelijk steeds voorkomen?
Na deze sessie ken je de kenmerken van begrippen zoals een scène, een sequentie, een act maar ook van volledige verhaalcomposities zoals de 3-actstructuur en enkele varianten. Bovendien kunnen ze zowel kleine als grotere structuur-gehelen analyseren binnen eigen gekozen en/of opgelegde films.
Vertelstandpunten
Begrippen als een ik-verteller, een personele verteller of een alwetende verteller kennen we vanuit de literatuurstudie. Maar wie vertelt een filmverhaal? En hoe kunnen we dat al kijkend ontdekken?
Na deze sessie ken je de kenmerken en het nut van begrippen zoals point of view, de neutrale blik, kijken met, kijken als en mentale ocularisatie. Bovendien kunnen ze binnen eigen gekozen en/of opgelegde filmfragmenten deze vertelstandpunten herkennen en analyseren in functie van de vertelling.
Zien is geloven?
Dat we in een beeldcultuur leven is ondertussen een understatement: we worden overspoeld door beelden. Een schijnbaar onweerstaanbare kijkdrang zuigt als het ware miljoenen slachtoffers naar televisie-, computer- en andere schermen.
Waar komt die kijkdrang vandaan? Wat zijn de gevolgen daarvan? En zijn de gevolgen ook meteen gevaren?
Onze zoektocht naar een antwoord op die vragen brengt ons via zeer divers, jawel, beeldmateriaal, bij een Nobelprijswinnaar voor economie, Susan Boyle en spraakmakende filmmakers zoals Alfred Hitchcock en Werner Herzog. Zullen zij ons kunnen behoeden voor de valkuilen van de beeldcultuur?
W
Stilistisch
Geluid
Hoewel film nooit echt stil geweest is, is het belang van het geluid pas echt gegroeid met de komst van de geluidsfilm. Ondertussen zijn de mogelijke relaties tussen beeld en geluid zo talrijk geworden dat een degelijke basisanalyse zich opdringt.
Na deze sessie ken je begrippen als geluidstypes en geluidsrelaties, mickey mousing, verhalend en niet-verhalend geluid, onscreen en offscreen geluid en intern en extern geluid. Bovendien kunnen ze geluidstypes en relaties herkennen en analyseren binnen zelf gekozen en/of opgelegde filmfragmenten.
Beeldcompositie
Een filmmaker is nagenoeg altijd gebonden aan het beeldkader bij de keuze van wat hij ons wel en niet toont. Dat lijkt een stevige beperking maar door weloverwogen te kiezen hoe hij dat kader opbouwt, kan de kijker een pak extra informatie krijgen.
Na deze sessie ken je begrippen als beeld-verhouding, secundaire kaders, breathing space, rule of thirds, compositie-evenwicht, compositie-lijnen en compositiefiguren. Bovendien kun je die begrippen ook herkennen en analyseren binnen het verhaal van zelf gekozen en/of opgelegde filmfragmenten en screenshots.
Camerabeweging
In de loop van de filmgeschiedenis kregen de camera en de cameraman steeds meer bewegingsvrijdheid. Dat levert uiteindelijk een heel arsenaal aan camerabewegingen op die ingezet kunnen worden om het verhaal extra te ondersteunen.
Na deze sessie ken je begrippen als statisch en dynamisch shot, pan, tilt, crane shot, tracking shot, dolly, steadicam. Bovendien kun je deze begrippen herkennen en analyseren in functie van het verhaal binnen zelf gekozen en/of opgelegde filmfragmenten.
Kleur
Bij de analyse en interpretaite van film(fragmenten) speelt kleur vaak een even belangrijke als gevaarlijke rol. Overinterpretatie en een ondoordachte benadering van kleurensymboliek liggen immers op de loer. Maar wat is kleur eigenlijk? En wat doet kleur? En hoe kunnen we dat voorzichtig ontdekken?
Na deze sessie ken je de filmische kenmerken van kleur, het kleurenwiel, kleurbalans, kleursysteem, kleurcontrast, kleurovergang. Bovendien kun je deze begrippen herkennen en analyseren in functie van het verhaal binnen zelf gekozen en/of opgelegde filmfragmenten.
Licht
De analyse van lilcht binnen film is niet zo vanzelfsprekend omdat zo goed als altijd enkel het gevolg en niet de bron zelf zichtbaar is. We doen toch een voorzichtige poging omdat de fotografie van een film mee een belangrijk stuk van het verhaal schrijft.
Na deze sessie ken je begrippen als director of photography, hard licht, zacht licht, lichtrichtingen, 3-point lighting. Bovendien kun je deze begrippen herkennen en analyseren in functie van het verhaal binnen zelf gekozen en/of opgelegde filmfragmenten.
Montage
Montage is binnen film misschien wel hét stilistische element bij uitstek omdat het bijpassende knip- en plakwerk zo eigen is aan deze kunstvorm. Soms onzichtbaar, soms zeer opvallend, maar bijna altijd met een enorme meerwaarde.
Na deze sessie ken je begrippen als continuïteits-montage, de 180°-regel, axis of action, shot-reverse-shot, eyeline match, match on action,… Bovendien kun je deze begrippen herkennen en analyseren in functie van het verhaal binnen zelf gekozen en/of opgelegde filmfragmenten.
W